شعر، نه تفکر است، نه احساسات و نه خاطره. شعر زبان است هنگامی که پاره ای از جهان را در خود نبضان می بخشد. شعر کلمه است، هنگامی که کلمه زنده باشد، بایستد، حرکت کند و سخن بگوید؛ هنگامی که بتوانی بر فراز آن بایستی و مابه ازاء خودش را ببینی. شعر، وقتی در کلمه نشست، برای اینکه زندگی کند، همه زندگی شاعر را می طلبد. منثوری که نه تنها رنگها را می نماید، بلکه رنگها را زنده می کند و اشیاء را- با تمام زندگیشان، به اضعاف می نمایاند. به اضعاف- به تعداد شاعران-. و دیگر اینکه شعر، به طبیعت و رخدادها، وطنی همگانی می بخشد. شاعر با کلمه به دیدار می رود، تا از خیزگاه آن و از پشت شیشه آن، به آنسوی «معمول» چشم اندازد و دیدار را به تماشائی دوباره به میدان کشد. شعر امروز، از ریشه استوار شعر فارسی آب فرا می مکد، اما نور را از سرشاخه ها جذب می کند. شعر ناب، حرکت سرشاخه هاست برای غوطه زدن در افقی پرخورشید، افقی سرشار از نادیده ها و تجسم بخشیدن به نادیده ها و بی کرانگی ها و بی رنگی ها. شعر، پرخاش پرصدای پلنگ است برای هجوم به بدر، و شاید نشناختن آن و گفتگوئی با آن- به زبان خود. شعر ناب خواننده ی خود را می جوید و پیدا می کند: به کلام دیگر، این خواننده نیست که به جستجوی شعر است، برعکس، این شعر است که خواننده می آفریند. اگر گروهی با نگاهی گیج و همه سویه به دنبال شعر خوب می گردند، دلیلش آن است که همه شعرها را می خواهند«شعر خوب را!».
شعر ناب، تنها حرکت تازه ای است و تجربه ی تازه تری- نه نهضتی و نه حاصل ضرورت تاریخی و اجتماعی نوئی، چرا که ضرورت تاریخی، محدود به یک دهه، یا حتی سده نیست. چنان ضرورتی- پس از صدها سال- از بعد از حافظ - نهضت ادبی نیمائی را به وجود آورد.
شعر سلیمانی را قبلا خوانده اید، و اینک یکی از بهترین آنها را می خوانید.
م.آتشی
1
نقشی اگر باشد
یادآور و فریبا
در سرزمین زخم ماست
که این عمیق را
به هفت دریا
وعده کرده ایم،
در تراشه های سفر.
و شورابها
به ساحل تلخ لبها
ضربه می زنند.
فریاد خاک را،
جزیره
مکرر می کند.
2
دل در هجوم خالی لحظه ها
واپس است.
بر گرده ی نگاه
حجم سفر
شتابناک و سخت،
می رود.
و فاصله های مذاب
در تخیل گره مردمک.
و بر شقاوت گلدان
طعم کال ریشه
بوسه می زند
که باد بیگانه
آبستن میعاد است.
بهانه،
ساحل دور است،
و سایه ای عفیف
که زخم را
در ادراک نمک
می شوید.
همیشه، بهانه
میعاد باد است
دلواپس لحظه ها،
به ساحل دور.
3
زاویه را
ادامه ی پرواز
می شکند.
که روز
به تکخ گامی
بجانب مغرب جاری ست
و ذهن آینه
در کدورت اندوه
پیوند زخم است و آفتاب.
من در توام
و هجوم فاصله ها.
من در توام
به تماشای خاکستر سفر.
و زمین
در انتهای شانه ات،
به افسون میشی شوخ
طلوع کرده است.
اینک!
در ارتفاع فریاد
جهان نمی پاید
و حضورت
در امتداد بی تابی،
نبودن است.
و بوسه
به تعداد قلب
بر سر انگشتانت می دود
که عطری غریب
گلخانه را
پریشان کرده است.
دل، هوای پریدن دارد
به جانب مغرب دریچه های بسته
بیا و چنگ بزن!
بر این پیکر
که سخت
در اشتیاق زخم توست.
و زاویه را بنگر!
چنین شکسته
در ادامه ی پرواز.
4
به کجای شب،
می توانمت پنهان کرد؟
ای زخم کهنه!
که روز را،
آفتاب گردان
آسان نمی رهاند.
سفر، همیشه طعم دریا دارد
و ساعتهای خواب آلود
چه کاهلند.
درون و درگاه را،
چه تفاوت؟
ای دعوت مردد!
ای گستره ی این فرش سرخ
از زادروز توست.
سقوط ستاره را
اضطراب زمین
بر این منظر می نشاند،
به درگاه کوه
که عاشقانه ترین آواز خاک است.
راه را
- اگرچه زخمی باد
امید آن که
تنپاره ی کال همیشه،
رهایش نمی کند.
5
در خانه کیست مگر
که «در کوبه»
بنیاد برافکنده است؟
زمان
زمان گسستن است
و تهی گشتن
و هجرتی به درون
که حجابهای مومی
بر پرده های لرزان
خیره اند.
و یک سراشیب
که دستها را گره می زند.
سفر،
سیاه جامه ی خیسی
به تن دارد
و تازیانه ی کولی
به گرده ی راه
بازمی خواند،
ابریشم صدای تو را
به بازار انتظار.
ای بانوی سکوت!
اینک هزار زمزمه ی خاموش است،
میان ما.
و باغچه
انتظار آنسوی پنجره هاست.
این دل،
به واژه های زخمی
جان می سپرد،
بر کوبه های لرزان،
که عشق را
در تجربه است.
آه!
ای بانوی سکوت،
در کوبه را دریاب!
6
سادگی مهربانانه ات
ناتمامی نوازش آب است،
بر پوست تشنه.
باغ را رها مکن که قصه ی پریدنت دیوارها
را زخم می زند.
شبهای فاصله.
گلدانهای خالی،
به دستهای اشتیاق.
و عطری که از کوچه ها
غریبانه می گذرد،
شب را ادامه ی تنهائی می سازد در بغض
سرودها.
و دلشکستگی کومه ها
فصل شک را
به انزوای فانوسها می سپرد
که تنهائی
به دو انتهای یک فاصله می پیوندد
تا موج
پیکر انتظار را بشوید.
فضای سرودها
بارانی ست
و التیام زخم ها
به خنجرهای مسموم است.
کشف طراوات بسته را،
بهار می طلبد
به عریانی زمین،
در واپسین روز.
و سلام جوانه ها را
باد
پاسخ می گوید.
7
سرود خلوتیان را
باغ
در تخیل چوبین،
سر می دهد.
و ریشه ها
سفر زخمی خود را
به سینه ی خاک
می سپرند.
تا باد
پیام اشتیاق را
به باغ دور برد،
انتظار تماشای رقص گروه
روایتی است از توفان
در سکوت لحظه ی تسلیم.
- ما برگچه های جوان را می خوانیم...
و آوندهای نجیب
را بر همسرایان می گشایند.
- اکنون چه رفته است،
بر آن باغ
که خاک را
عاشقانه
نماز نگزارد؟ ...
و دستی
بر سر شاخه ها می نشیند،
در سفر بازگشت گروه
که فصل خسته
جان سبز می گیرد.
8
بی طاقت است
جانب رفته
مین همیشه و هرگز
که آسمان را
تماشای پرواز
کبود کرده است
و شستشوی زخم زمین
سرنوشت دریاهات.
در این تلاقی آبی و سبز
سینه های تپنده
غبار گریزی ست
که بیشه را
فریاد کرده است.
و چشمها
و چشمکهای راه ...
شب،
بوی آفتاب دارد.
خروس کیست اینجا
که پلک ساحل را
به رؤیای ابر
می شوید؟
شب،
بوی آفتاب دارد.
و دست زخمی زمین
کوله بار آب
به دوش موج می بندد،
در پندار خیس عاشق.
تندیس انتظار را
باز می شناسد
صخره ی آبی
و همهمه است و تپش
در خواب ساحل دور.
امشب چرا،
خوابگاه ما
به سیلاب
گسترده اند؟
ای زخم لحظه های باران!
کتاب حوصله
کوتاه است
و خواب ساحل دور
خمانده است
پشت شهر را.
9
برای زخم سفر
چه چاره کرده ای؟
ای سفره ی گسترده ی الفت!
به باغ شقیقه های سپید
پیچکان دلتنگی
رویانند
و شب
به سخت سری
سم می کوبد
در گودال چشم.
توان خودداری نیست
در خراش ناخنها
و گره آواز.
توان خودداری نیست، دیگر.
اینجا همیشه ی هزار دریاست.
همیشه ی هزار جنگل.
همیشه هزار رود.
و زمین
پنهانی دره است
به مه،
انبان.
راه را،
اندوه پنجره می پاید
و بامها
زخم خانه ها را پاسدارند
و انعکاس بی سخاوت فانوسها را
چاپار خسته
به تاراج می برد
و نای قبیله
ستاره را می نالد
که زخم سفر
اینک
چاره
در ناله
اندیشیده است.
10
می باید این زخم را
عمیق و
عتیق
داشت
دیری نمی گذرد
دیری نمی گذرد
از سفر عشق
به قلب خشکزار
که زرد
سبز خواهم شد.
و در گذر
از گذاره ی کمینگران خفته
ستاره بی بال است
از سرودهای جوان
بر کرانه ی خروش
می خزند.
همیشه
بازی ستاره ها
در امتداد رود.
11
می گذرد لحظه های زخم
به ساکت خروش.
که می دراند
قرینه را
در کهکشان درد.
شب،
به چشمخانه ی زخمی ما
تاب هیچ ستاره ندارد، دیگر.
12
امشب نمی پذیرد این کهنه سرا
مسافر دیگری
که در تخیل زخمیش،
تنها
سرود کاروان تو را
می خواند.
13
مرهم نمی پذیرد
اینک
داغگاه سفر
که گام بازگشت
زخم تازه می زند
به راه منتظر.
از مجله تماشا
سال هشتم - 8 مهر 1357
شماره 383
