Friday, August 24, 2012

چهار شعر از: «قطعات» شاپور بنیاد


۱
مرد
     سرخوش نشسته میان باد
و جهان‌های برهنه‌اش را ارغوان می‌خواهد
اردی‌بهشتی نمانده است و
او نمی‌داند

       - «تو خواب بودی ای مسافر ِ دیروز!
         وقتی که آسمان ِ پنجره
         صاعقه را بر سیمای ما شکست
         و باد         نوشته‌ها را پریشان کرد»

اردی‌بهشت
    از دست رفته است
و 
زن
شمال افسانه‌هاش را ارغوان می‌خواند

       - «تو خواب بودی ای مسافر دیروز!
         وقتی که باد
         رازهای گنجه‌ی اجداد را
         بر خاک می‌نوشت»

اردیبهشتی نیست
اما هنوز
نی‌لبکش فرسنگ‌های بسیار را
              تصنیف می‌کند


۲
سایه شتاب دارد
و تندر
روی سنگ‌های بی‌حرمت نعره می‌کشد

«دیگر لبها از چه می‌نوشند؟»
[ستاره‌های ویران به جام و
لبریز از سقوط]
دیگر از چه می‌گویند
دروازه‌های مرگ ِ ارغوانی و
روزهای ما

در دالان سیاه
رقص استخوان‌ها
              اخطار می‌شود
اما هنوز
مرغی در شب می‌خواند
و زمردهای چشم سمندر شعله می‌کشد
اما هنوز
نقره‌های انگور
دخترکان ِ ما را سپاسگزار می‌خواهد
و می‌شود به زمان گفت منتظر باشد
تا بارِ دیگر
               سرو
                    را
                        نیایش کنیم
۳
لبخندِ ناگزیرِ کودک را
رؤیای بیشه‌ها و گل‌های ناگهان را...

اما درخت‌های کبودِ آذرماه
تکیه بر تاق‌های یاوه‌ی ویران دارند

سایه‌یی شفاف
بازی‌ی اشاره و نوازشی لطیف را...

اما ستاره میانِ اشک‌های پنهان گم شده است

عطرِ در آیینه و علف را...

اما لهیبِ خاطره
در سنگ
          شعله‌ور است

اما
آیا من کنار تاریکی‌ی صبح روزنی دیگر را...

۴
رقص برهنه‌ی دریا را
خلخال رقص جاشوان
                انکار می‌کند

هیهای!
میان این همه؛
خاموشی حفره‌یی است

           - «آیا
               تب
                   چهره‌ی مرا می‌شوید
               یا این عقوبتی دیگر است؟»

خیزاب
- شریان بریده‌ی گرداب -
            
          - «آیا این شکسته‌های ترس است
          یا عقوبتی دیگر
          که خوابها را تعبیر می‌کند»

رگ‌های همهمه
خلخال‌های خیس خاموشی...


از مجله آدینه
شماره۱۴۰- مهر۱۳۷۸ 
                            

Saturday, August 18, 2012

جوزپه اونگاره‌تی




جوزپه اونگاره‌تی
GIUSEPPE UNGARETTI

(ترجمه‌ي فرود خسرواني( بيژن الهي




جوزپه اونگاره‌تی- شاعر ايتاليايي- در ۱۸۸۸ در اسکندریه زاده شد، در مصر. آن جا به مدرسه‌یی فرانسوی می‌رفت تا ۱۹۱۲. در این سال از مصر به پاریس رفت و در «کولژودوفرانس» و «سوربن» به تحصيل پرداخت و دوستی یافت با کسانی چون آپولینر، پیکاسو و براک. در ۱۹۱۴ شروع کرد به همکاری با مجله‌ی «Lacerba» و با بروز جنگ به میلان رفت. سال بعد اولین شعرهایش در همان مجله درآمد و در ۱۹۱۶ اولین دفتر شعرش.
در ۱۹۱۸، در پایان جنگ، در پاریس مستقر شد. در ۱۹۱۹ دفتر کوچکی از شعرهای فرانسویش را به چاپ رساند. در این زمان خبرنگار روزنامه‌ی میلانی II Popolo d'Italia در پاریس بود. دفتر دیگری از شعرهاش هم در همین سال منتشر شد. در ۱۹۲۰ ازدواج کرد، زمانی که برای سفارت کبرای ایتالیا در پاریس کار می‌کرد. در ۱۹۲۱ به رم رفت و در وزارت امورخارجه مشغول کار شد. ۱۹۲۵ دختری داشت و در ۱۹۳۰ پسری- که نه سال بعد مُرد. در ۱۹۲۶ برای چند سخنرانی به فرانسه و بلژیک رفت و در ۱۹۳۱ با مأموریتی از سوی روزنامه‌یGazzetta del Popolo به مناطق مختلف ایتالیا، به کورسیکا، به هلند و مصر. در ۱۹۳۳ سخنرانیهایی داشت در سرتاسر اروپا. مجموعه شعرSentimento del Tempo هم در همین سال درآمد. در ۱۹۳۶ که در برزیل بود، کرسی ادبیات ایتالیایی را داشت در دانشگاه «سن پائولو». در ۱۹۴۲ به ایتالیا بازگشت و در دانشگاه «رم» استاد ادبیات ایتالیایی شد. در همین سال انتشارات Mondadori شروع کرد به چاپ دوره‌ی کامل آثارش. گردانده‌هاش از سوناتهای شکسپیر در۱۹۴۴درآمد، سال بعد Poesie disperse در۱۹۴۷ II Dolore و سال بعد گردانده‌اش از گونگورای اسپانیایی و از مالارمهی فرانسوی. ۱۹۴۹ سال انتشار اولین مجموعه‌ی نثرش بود به نام  «II Povero nella cittaَ» . در ۱۹۵۰« La Teraa Promessa» را به چاپ داد و گردانده‌اش را از راسین فرانسوی، و در ۱۹۵۲«Un grido e paesaggi» را. همسرش در ۱۹۵۸ درگذشت. دو سال بعد او مجموعه‌ی دیگری انتشار داد و سفری هم به ژاپن کرد. مجموعه‌ی نثر II Deserto e dopo در ۱۹۶۱ درآمد. در ۱۹۶۲، به اتفاق آراء به عنوان رئیس جامعه‌ی نویسندگان اروپایی انتخاب شد. در ۱۹۶۴ سخنرانیهایی داشت در دانشگاه کلمبیای نیویورک. ۱۹۶۵ گردانده‌هاش از ویلیام بلیک انگلیسی درآمد. در ۱۹۶۹ شعرخوانیهایی داشت در سوئد، آلمان و آمریکا. مجموعه‌ی کامل شعرهاش هم به نام Vita d'un Uomo از طرف «Mondadori» در میلان انتشار یافت، و دیری نگذشت که مرگش پیش آمد.





عذاب

مردن چون چاوکان تفتیده
بر سراب

یا کرکی آمده
از میانه‌ی دریا
به اولین درختها
چون که پر
دیگر نمی‌کشید

اما نه زیستن به زاری
چون یک سهره‌ی کور


قالیچه

می‌دود هر رنگ   و ته می‌نشیند
در رنگهای دیگر
تنهاتر بودن   اگر
تماشاش کنم



خانه‌ی من

یکه خورده 
بعد وداع
از عشقی

می‌پنداشتم آوارش کرده‌ام
برای این دنیا



مجرای شب

شب
خشک
می‌نماید
چون
پوست

این خانه‌به‌دوش 
قوز کرده
نرم با برف
رخت می‌کشد
چون برگی
مچاله

هی 
زمان
از ما
خش و خش
می‌خواهد


خواب

کاش
مثل این ده بودم
که آهسته می‌شود
پایین
در قبایی
از برف




از مجله تماشا
سال اول- شماره ۴۴-۳۰ دی ۱۳۵۰

Sunday, August 5, 2012

دو شعر از فیروزه میزانی




رودخانه‌ای از ریشه‌های پیر

نهال را، یال می‌سوخت
                      در چراگاه تفته  
پرک گشوده بود
                 رو بر مغاک
ذرات هستی‌اش
                همگن،
                با باد
                      خاک را
                               فاق می‌گشود
تا آن جگن گرفته گودال
                       میان دشت
                                از گلوگاهش
                                           به برگیرد 


خاکدان تیره بود و
رودخانه‌ای از ریشه‌های پیر
        توان رستن را
               در لایه‌های زیرین
                       وزن می‌کردند
جوانه‌های پیشاینده
              به آب‌گشت می‌روئید 
              تا آن سوی خاکها
                     خالی درخت را
                                    گل باشد.


همآورد هنوز گرسنه بر پشت خاک
                                  می‌غرید
سیاهی زمینگیر
            طراوت آواره را 
                   در دگردیسی
                 راه بر بسته بود
و سالخشکی از آن سوی بیجان زمین
                                    رخنه می‌کرد
ریشه‌های پیر از گریه
           هیچگاه از چهارسوی تنهائی‌شان
                                    فراتر نمی‌رفتند.


آن بالا، پرندگان آمده
 بر گردان هزاره‌ای بودند،
               که خاک، بیداری را
                            فرو می‌برد
                               و ابر پیشتاز
                            هیچگاه برنمی‌آمد
دیرگاهی از رستن گذشته بود
                            و توقف
                        در بی‌انتهای خاک
                               ناشگفته‌گان را
                              گردن‌آویز کرده بود


جگن‌باف، بر سر خاک
                        شاخه‌های نرسته را
                                   زیرورو می‌کرد.


بر مدار گام‌های رفته



گذشت از آرمیدن
           دیرسالی
                بین ژرفا ژرف تاریکی
                به دشت پشت شب مانده
                        غبارآلود
خیال ما
به ذهن صافی آئینه‌گردان‌ها
چنان چون ساقه‌های ترد نیلوفر میان باد،
                گاهی رست،
                       که تنها پریشان کرد خواب آب آبی را

چه کس از پشت باروهای خیس،
         از پشت نیزار بهم تابیده در پهنای این معبر
         - گذرگاه همیشه یادخیز خاطره -
                   آوای نرمش را
میان خفت‌گاه دورمان سر داد
که رویش سرگرفت از بندبند سالدیده‌ صخره‌ی سنگی
برآمد از همان راهی که تنها خواب می‌آمد
و ما را دید
          با خالی درهم بافته
                   گیسوی صاف کودکی‌مان
                  چهره‌مان
                  بی‌هیچ نقشی آینه بر آب
که اینسان سرگرفت آن های‌های سالهای ناشنیدن یا نگفتن
                          بر مدار گام‌های رفته
                                   ردپایشان بر سنگ
و آنسان وارهانیدیم
از آن یکسر بهم تابیده خاک تاروپودش سنگ
                               دریا را
که باریدیم و
       باریدیم
             تا ماندیم
به کار کشت آن دانه
که سرتاسر بلندی‌های ما
                 از نام آن سرسبز.




از مجله تماشا
شماره ۳۲۱
۲۵۳۶ شاهنشاهی( ۱۳۵۶ هجری شمسی)    

Wednesday, August 1, 2012

نامه‌ی اسماعیل شاهرودی به همسرش- مینا




مینای عزیز

امشب مردی در کناره‌‏ای از اتاق من گوشه گرفته است. او فواصل‏‌فواصل از من دور است. او خوب می‏‌خورد و خوب‌تر می‏‌خوابد؛ ولی بیداری بی‌‏وقت من، خواب او را درهم شکست. وقتی که‏ بیدار شد گفت: «آ...خ...» و در ادامه‏‌اش «ساعت چنده،آقا؟» را بر زبان کشید. به او گفتم: «سه و بیست و پنج دقیقه!»
این ساعت برای من که باید «خوب شام بخور[م‏]و خوب بخواب[م‏]» بیداری‌‏اش زود نیست، زودتر است، از زودتر هم زودتر!
او را آشفته کرده‌‏ام. می‌‏دانم که فردا شب دیگر به سراغ من نخواهد آمد؛ زیرا می‏‌خواهد به امر بعد از شام بخوابد و به حکم آفتاب برخیزد! اگر خواستی او را بشناسی تا وسط‌های «تخم‌‏شراب» مرا بخوان! - ولی او، اوی من تا جایی که «تا کار درس را سنگ کندم ار جلوی پای زندگی»ست!
حرف زندگی را گفتم. جابه‌جا زندگی‏ست. زندگی در من هم پناهی داشته است. اگر باورت‏ باشد در کتابی که به«آستانه‌ی دیدار»ت دادم هم، اولین خروش آن پناه، شعری در این‌‏باره بود. و این اولین حرفی بود که اول‏‌بار از زنجیره‌‏ی کلام شعرم به تو پیوند گرفت.
فکرم می‏‌گوید آن را نقل کن، برای پیامش نقل کن!- و اینک نقل آن:

گرداب‏ها!
زندگی دریاست‏
این دریاها را
من بس دیده‌‏ام،-
و چشمهایی که
دریا بوده‏‌اند 
             با رنگ‏‌هاشان‏
                            با موج‏‌هاشان‏ 
                                           با گرداب‏‌هاشان!
گذشته وداعی بود.
گذشته‏‌ها را من‏ 
به دریا ریختم
دریاها
  (رنگین
          ‏ رنگین)
                    رفتند،
 موج‏‌ها
        (سنگین‏
                 سنگین)
                        خفتند، 
گرداب‏ها...»

درست بود. یادت را از غبار بگیر! حرف «تناولی» را پیش رویت خواهی یافت که برایت گفت: «هنرمند اشتباه نمی‏‌کند!» حرف او با سنگ دیگران برابر نمی‌‏نشیند؛- که برابر،هم ننشست!
- چه کسی می‌‏توانست در آن زمان‏‌هایی که ما از هم پر بودیم و زندگی‌‏هایمان را به هم سپرده‏ بودیم، فکر«گرداب‏ها...»را بکند؟
- من!
یاد پیامبران را برای مؤمنین بگذار؛ به گردابی بیندیش که اینک، لحظات این‏‌گونه، برای من‏ آن را ساخته‌‏اند!
من در برابر پرسشی که قلم یک روزنامه‌‏نگار، روزی آن را به دست روزگار سپرد، گفته بودم: هرگز موضوعیت یک شعر من قبل از خودش پیش نمی‌‏آید، که بعد، من سازگار آن شوم. شعر من‏ پابه‌‏پای وجود من پیشامد می‏‌کند!» و چه درست پیشامد می‌‏کند و چه درست پیشامد کرد: «گرداب‏ها...»
یادی از«نهنگ سفید»به ذهنم می‌‏رسد.این یاد را برای تو می‌‏گذارم تا کاپیتان آهاب را دیده‏ باشی...آخر او هم سماجت غلبه بر گرداب کاراکتر ماجرای ساخته پای نهنگ‌‏زده‏‌اش را داشت؛ تا در آخر:
«...دریاها[یش‏]
(رنگین‏
         رنگین)
                  رفتند،
[و]موج‌‏ها[ی آن‏] 
                  (سنگین‏ 
                           سنگین) خفتند»!
- برای کاپیتان آهاب و برای آن‏که سخت‌‏سری ِ کاپیتان به دنبالش بود...
-«گرداب‏ها...»! ولی گرداب‏‌های من در پایان شعری بدین نام پیامی شد که چه زود به نما نشست!
در برابر صفحه‌‏ای که شعر«گرداب‏ها...»ی مرا به آخر برده است «در چشم‌‏های...را می‌‏بینی. آن‏ را باز هم ببین، باز هم! -(من تا ماندگاران، آن را و هم آنچه را که «م و می درسا»ی من به تو و «آستانه دیدار...» تو داده است و این تا ماندگارانش را، تو خودت خواسته بودی که گفتی: -در آن‏ عصر، عصر آن روز، عصر ما و همدلی‏‌های ما- :«فقط به آستانه‌‏ی دیدار من؟» و من ادامه‏‌اش را به جوهر گرفتم که:«...دیدار همیشه!...»ت!و این را فقط خلوت من و تو شنید و بعد دیگران دیدند و باشد که دیگر ترا آن را ببینند!) -که این‏چنین به آغاز درآمده است:
«چیزی به من بگو،
 دستی به من بده،
 راهی به من ببخش
‏ و آفتاب کن
             ‏ که می‌‏خواهم
..........
شب را زبونتر از همیشه ببینم...»

به قولی:«فاجعه اتفاق افتاده است»! شب نیرومندتر از زبونی همیشه‌ی خود بود. اینک بیداری‏ در«گرداب‏ها...»«تلاش» مرا می‏‌خواند؛ تلاشی که به صدارت آن نوشته‌‏ام: «اندیشه‌‏ای از پنجمین‏ سنفونی بتهوون». چگونه است که در این زمان «چکش طلایی...» در کوهستان آواز می‌‏دهد؟ آیا کوهستان مرا شهر گرفته است؟ بگذریم...شب از دیشب به پایان خود دورتر مانده است. -بخواب‏ «دروازه‌‏بان شهر!» «و خوب بخواب»! صبر یکی از پیامبران زیادتر از همه بود!

خواستار سلامت تو و دوستداران همیشگی‌‏ات هستم
اسماعیل شاهرودی
۱۳۵۰/۷/۱۷


از مجله چیستا
اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۰ - شماره ۱۷۸ و ۱۷۹